Động cơ bị hỏng ổ bạc, hỏng ổ bi, mòn trục

Động cơ bị hỏng ổ bạc, hỏng ổ bi, mòn trục

Ổ bạc, ổ bi cùng với hai nắp có nhiệm vụ định vị cho roto và stato được đồng tâm để khi quay không bị chạm vào nhau. Đồng thời làm giảm ma sát giữa bộ phận chuyển động với bộ phận cố định. Ổ bạc hoặc ổ bi được gọi là tốt nếu khi lắc đầu trục không thấy có độ rơ ngang. Khi ổ bạc, ổ bi, hay trục mòn hoặc ovan thì động cơ quay sẽ có tiếng gõ kèm theo hiện tượng rung lắc. Trường hợp nặng có thể bị sát cốt  hoặc không thể kéo được tải. Nếu kiểm tra bằng căn lá sẽ thấy khe hở giữa roto và stato không đều nhau. Trong khi chế tạo và lắp ráp, người ta rất quan tâm đến việc giữ cho khe hở được đồng đều về mọi phía. Như các bạn đã biết, trong mỗi cuộn dây luôn có từng tổ bối dây đối diện nhau qua tâm. Điều đó tất yếu dẫn đến việc có từng cặp cực cũng đối diện nhau và do đó có lực từ kéo roto đều về mọi phía. Nếu một phía nào đó mà roto quá gần với stato thì roto bị kéo mạnh hơn về phía đó làm cho động cơ quay không thể êm tuyệt đối được. Lúc này, nếu ổ bạc hoặc ổ bi mà bị mòn thì roto sẽ bị dao động theo chiều ngang gây ra tiếng gõ giữa trục với ổ hoặc tiếng va chạm giữa roto và stato gọi là hiện tượng sát cốt.

Ổ bạc hoặc ổ bi có thể mòn đều có thể bị ovan nếu động cơ được nối với tải bằng băng đai hoặc xích. Thông thường người ta chế tạo động cơ có trục cứng hơn bạc để cho trục không bị mài mòn nhưng trên thực tế có nhiều trường hợp, do chế độ bảo dưỡng không hợp lý, trục vẫn bị mòn ở chỗ tiếp xúc với ổ bạc. Trong trường hợp này, hậu quả cũng tương tự như hiện tượng bạc bị mòn.

Khi ổ bạc, ổ bi hay trục bị mòn nhẹ và gặp trường hợp động cơ có khe hở lớn thì biểu hiện ra bên ngoài chỉ có tiếng gõ to kèm theo hiện tượng rung lắc, nhẹ rất dễ phán đoán nhưng khi độ mòn tăng thì hiện tượng gần giống như bố dây bị chập nhẹ rất khó phân biệt ( mởi mở máy thì quay bình thường nhưng sau một vài chục phút thì tiếng gõ to dần, vận tốc giảm kèm theo hiện tượng rung lắc và nóng bầu).

Nếu muốn biết khe hở giữa roto và stato có còn nằm trong giới hạn cho phép hay không, phải dùng căn lá để thử. Hãy dùng các lá căn có chiều dày từ 0,1-1mm, luồn dọc theo khe hở ở bốn điểm đối diện qua trục động cơ. Phải chọn các điểm mà ở phần răng không có sơn cách điện hoặc bụi bẩn bám và không để lọt căn lá vào  khe miệng rãnh.  Đến lá căn nào mà khe hở vừa khít với chiều dày lá căn thì đọc trị số khe hở ở vị trí đó theo chiều dày lá căn( số ghi trên từng lá căn). Nếu thấy trị số  đo ở bốn vị trí đã chọn sai lệch nhau không quá 20% thì có nghĩa là độ lệch đó nằm trong giới hạn cho phép. Quay roto sang các vị trí khác nhau mà vẫn thu được các kết quả tương tự thì có thể khẳng định là trục, bạc hoặc ổ bi chưa cần phải sửa chữa. Nếu kết quả sai lệch quá 20% thì phải tháo rời roto ra để xem xét cẩn thận từng chi tiết. Kiểm tra trục và bạc thì phải dùng panme và thước cặp, còn kiểm tra vòng bi thì phải dùng lá căn hoặc lắc bằng tay.

Trong trường hợp này, hỏng ổ bi là đơn giản nhất, chỉ cần chọn vòng bi cùng loại thay vào là xong, còn nếu hỏng ổ bạc hoặc mòn trục thì khá phiền phức. Một khi bạc đã quá rơ thì trục cũng sẽ bị gợn hoặc ô van. Nếu gia công bạc mới mà lắp lọt được bên ngoài thì vào tới bên trong lại bị lỏng. Bởi vậy, người ta phải chống tâm hai đầu trục trên máy mài mòn, mài cho đường kính mặt trụ từ trong ra ngoài đều nhau rồi mới gia công bạc theo đường kính mới.

Để dùng bền, trục và bạc phải được gia công theo công nghệ riêng bằng vật liệu  đặc chủng có thể thấm được dầu bôi trơn và chịu mài mòn tốt, sao cho bảo đảm trơn, khít,bóng. Nếu gia công không đúng quy trình công nghệ thì chỉ vài tháng là hỏng lại.

Trường hợp không có vật liệu đặc chủng thì có thể chữa ứng dụng  bằng cách mạ trục hoặc tóp bạc. Nếu trục không bị gợn thì tóp bạc là đơn giản nhất. Hãy dùng cưa, xẻ một rảnh hơi chéo theo chiều dài thân trục rồi vỗ nhẹ, đều xung quanh cho lỗ bạc bé dần lại đến khi vừa khít với trục là được. Nếu trục bị gợn thì phải áp dụng phương pháp mạ trục. Hãy mạ crom cho phần trục nằm trong ổ bạc dày lên một lớp rồi chống trên máy, mài cho đến khi vừa khít với lỗ bạc đã được sửa tròn là được. Làm như thế thì dùng bền không kém gì bạc mới cùng loại.

Ngày nay, việc sửa chữa, thay thế trục, bạc có thuận lợi hơn nhiều nhờ những vật liệu đặc chủng và nhờ những phụ tùng gia công sẵn của các nhà cung cấp.